Społeczeństwo Żychlina kształtowało się powoli, co najmniej przez sześć wieków, podlegając procesom charakterystycznym dla całego społeczeństwa polskiego.

Z XIV i XV w. nie posiadamy właściwie żadnych informacji o liczbie ludności i stanie osadnictwa w naszym mieście. Jako miasto prywatne musiało się dość szybko rozwijać, bowiem jak podają źródła, za panowania Kazimierza Wielkiego parafia Żychlin liczyła 1152 mieszkańców (w tym samym czasie parafia Śleszyn –288, Łowicz-1140).

W miastach takich jak Żychlin ówczesna gospodarka opierała się na rolnictwie, rzemiośle i handlu. Podstawowym źródłem utrzymania się mieszkańców było przez długi czas rolnictwo tym bardziej, że okolica odznaczała się dobrymi glebami i równym terenem. Uprawą roli zajmowała się tu głównie drobna szlachta, o czym czytamy z relacji niejakiego Verduna: “Tak i w tym Żychline mieszka sama szlachta; jednego z nich spotkaliśmy, jak z szablą przy boku popędzał wóz z gnojem na pole”

Podobnie jak w przypadku rolnictwa, równie skąpe są dane o żychlińskim rzemiośle – w połowie XVI w. w mieście było około 20 rzemieślników:

Ogólnie można stwierdzić, że rzemiosło żychlińskie było rzemiosłem prostym, reprezentowanym przez branże pospolite, nie wymagające specjalnego kunsztu i nastawione na obsługę lokalnego, niezbyt wymagającego rynku. Żychlin nie sprostał bowiem konkurencji takich miast jak Kutno, Łowicz, Gąbin czy Gostynin.

O handlu żychlińskim zachowały się tylko fragmentaryczne wiadomości. Nie wydaje się, aby miejscowi kupcy wyruszali ze swym towarem na dalsze szlaki. Wymiana handlowa miała więc charakter lokalny i opierała się na przywilejach handlowych Zygmunta I Starego i Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Żaden z przywilejów handlowych nie wspomina o targach tygodniowych. Informacje o nich datuje się dopiero od roku 1808, należy jednak przypuszczać, że takowe odbywały się od momentu powstania miasta (współcześnie odbywają się w każdy czwartek).

Do XVIII w. Żychlin był centralnym ośrodkiem regionu. Często przybywali tu chłopi z okolicznych wsi, a także szlachta, której przedstawiciele posiadali w mieście swoje domy. Największą rolę w społeczności miejskiej nadal odgrywała grupa mieszczan – rolników oraz najbogatsi rzemieślnicy.

W dobie zaborów Żychlin nie zmienił swego charakteru – jego mieszkańcy nadal zajmowali się rolnictwem, rzemiosłem i handlem na skalę lokalną. Ożywienie gospodarcze przyniosła druga połowa XIX w. Już w latach 1815-1864 zmniejszyło się znaczenie rolnictwa dla gospodarki miasta – w 1860 r. było tylko 10 mieszczan zajmujących się uprawą roli. Teraz większość społeczności stanowili rzemieślnicy i kupcy.

Znacznie rozwinął się handel. Jak podają źródła, handlem zajmowało się odpowiednio: w 1809r. – 19 mieszczan, w 1827r. – 47, w 1854r. – 55, zaś w 1860r. – 101 osób.

Zasięg handlu żychlińskiego w poł. XIX wieku

Szybki rozwój społeczności żychlińskiej pod względem liczebności i zróżnicowania zawodowego jest w tym okresie zjawiskiem ogólniejszym, charakterystycznym dla obszaru Królestwa Polskiego. Struktura społeczna miast nabiera wyraźnego charakteru klasowego: inteligencja, burżuazja, drobno-mieszczaństwo, proletariat. W Żychlinie dominowało drobnomieszczaństwo.

Wzrastająca zamożność mieszkańców Żychlina znalazła odbicie w rozwoju szkolnictwa. Szkoła elementarna została otwarta w 1828 r. (choć niektóre dokumenty wspominają rok 1774) – wcześniej na terenie miasta funkcjonowała szkoła prywatna. Mimo to inteligencja żychlińska była grupą bardzo nieliczną, stanowili ją: nauczyciel, proboszcz, aptekarz, później także lekarz oraz urzędnicy gminni w liczbie dwóch.

Druga połowa XIX w. to okres rozwoju przemysłowego Żychlina. Bardzo duże znaczenie miało powstanie cukrowni: “Dobrzelin” w Dobrzelinie i “Walentynów” na granicy Żychlina i Dobrzelina. Dały one zatrudnienie wielu mieszkańcom Żychlina i okolic. Większość robotników zatrudnionych na stałe w cukrowni zamieszkiwała w “osiedlach” położonych w pobliżu fabryk. Do dziś funkcjonują ich tradycyjne nazwy: “Bidoszki”, “Dołek” , czy “Kurza Jama”.

W samej osadzie (w 1870 r. Żychlin utracił prawa miejskie) funkcjonowały małe zakłady przemysłowe: fabryczka tkacka, mleczarnia, dwie kotlarnie, młyn parowy, dwie fabryki narzędzi rolniczych i odlewnia.

Konsekwencją rozwoju przemysłu na terenia Żychlina (i okolic) był znaczny wzrost liczby ludności, głównie robotników. W tym środowisku zaczynają działać partie polityczne: Polska Partia Socjalistyczna oraz Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy. W okresie rewolucji 1905 – 1907 r. dochodzi na terenie gminy do licznych manifestacji i strajków. Potwierdza to dużą aktywność polityczną żychlińskiego proletariatu, głównie pracowników cukrowni.

Proces uprzemysłowienia Żychlina został przerwany przez wybuch I wojny światowej. Dopiero wyraźne ożywienie ekonomiczno – społeczne przyniosło uruchomienie w 1921 r. Polskich Zakładów Elektrycznych Brown Boveri SA. To ten zakład zadecydował o dalszym rozwoju ekonomicznym i społecznym gminy, stając się największym przedsiębiorstwem produkcyjnym w gminie.

W okresie powojennym większość mieszkańców Żychlina i okolic znalazła zatrudnienie w Zakładach Wytwórczych Maszyn Elektrycznych i Transformatorów M – 1 (późniejszy “Emit”) oraz w Cukrowni “Dobrzelin”. Część pracowników, głównie fizycznych prowadziła jednocześnie niewielkie gospodarstwa rolne. W społeczeństwie naszej gminy najliczniejszą grupę stanowili tzw. chłopo – robotnicy, zaś wśród mieszkańców miasta – robotnicy. Powiększała się też grupa inteligencji, głównie za sprawą rozwoju oświaty na naszym terenie.

Zmiany ustrojowe zapoczątkowane w 1989r. i transformacje gospodarki w kierunku systemu rynkowego spowodowały w latach 90 – tych XX wieku znaczny wzrost bezrobocia, również na terenie naszej gminy. Liczba poszukujących pracy nadal wzrasta i obecnie kształtuje się na poziomie 1550 osób.

Od kilku lat obserwuje się zjawisko opuszczania naszej gminy przez ludzi młodych i bardziej przedsiębiorczych. Czy staniemy się społecznością dzieci i starców?!